Çalıştay Hakkında Görüş Bildirenler

FAİZ ÇALIŞTAYI (ÇALIŞTAY HAKKINDA GENEL KANAAT)

Prof.Dr. Halit ÇALIŞ
Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi

21-22 Nisan 2018 tarihlerinde KURAV’ın ev sahipliğinde Bursa’da gerçekleştirilen Uluslararası Faiz Çalıştayı’nın; konu yelpazesi, katılımcıların niteliği, tebliğ ve müzakerelerin derinliği ile oldukça verimli bir ilim şöleni halinde gerçekleştiğini belirtmeliyim. Çoğunluğunu İslam hukukçularının oluşturduğu İlahiyat fakültelerinden akademisyenler yanında, Yahudi ve Hıristiyan din adamlarının, iktisat, hukuk uzmanlarının, borsa ve katılım bankacılığı sektöründe hizmet veren uygulamanın içinden temsilcilerin katılımının sağlanması; faiz konusunun çok yönlü ve multidisipliner tarzda ele alınmasını sağladı ve ufuk açıcı oldu. İki günlük bilgi şöleninde faiz meselesi; dinlerden Türk hukuk mevzuatına, fıkıh doktrininden Osmanlı tecrübesi ve günümüz katılım bankacılığı uygulamasına kadar geniş yelpazede değerlendirildi ve çözüm önerileri sunuldu. Organizasyon itibariyle fevkalade başarılı bulduğum faiz konulu ilim şöleni sebebiyle başta KURAV yetkililerini ve emeği geçen herkesi tebrik ediyor; genel çerçevesini bu çalıştayın oluşturduğu bir plan dahilinde başta para meselesi olmak üzere faizle ilgili problemlerin tek tek ele alındığı spesifik çalışmalarla bu hayırlı faaliyetin sürdürülmesi gerektiği kanaatimi ve beklentimi ifade etmek isterim.

FAİZ ÇALIŞTAYI (FAİZ KONUSUNDA UMUMİ MÜTALAA)

1. Günümüzde faiz konusu, tarihte olduğundan çok daha önemli ve hayati bir boyut kazanmıştır. Şüphesiz faiz yasağı, dinî-hukukî hükümlerin tamamında gözetilmesi gereken temel değerlerden “malın korunması” değeriyle doğrudan ve birebir ilgilidir. Bununla birlikte günümüzde, uluslararası finans ve kredi kuruluşları marifetiyle toplumların iktisadî açıdan çökertilmesi, siyasî müdahalelerle iktisadî buhranların oluşturulması, millet varlığının tehdit edilmesi, özgürlüğün siyasî esarete dönüştürülmesi süreçlerinde faiz oldukça önemli rol oynamaktadır. Dolayısıyla adeta bir milletin özgürlüğü iktisadî özgürlüğe, iktisadî özgürlük ise faizden kurtulmaya ve siyasî birliğin sağlanmasına bağlı hale gelmiştir.
2. Mal mübadelesi (ribe’l-akd, ribe’l-bey’) şeklinde gerçekleşen faiz işlemleri illet-maksat açısından değerlendirilirken, iktisadî değere sahip bütün malları kuşatacak şekilde genişletici yorum yerine; borçtan kaynaklanan faize basamak teşkil eden ya da ondan kaçarak bey görünümünde icra edilen faizli işlemleri merkeze alan bir yaklaşımın benimsenmesi kanaatimce daha isabetlidir. Nitekim dört sünnî fıkıh mezhebi, emvâl-i sitte hadisi diye bilinen altı mal üzerinden faiz işleminin kurallarının düzenlendiği hadisi, umum kastedilen has olarak ele almakla birlikte mutlak anlamda umumu üzere işletmemişler, belirledikleri illetlerle bir takım daraltımlarda bulunmuşlardır. Dolayısıyla alım-satım faizinin, toplumda yaygın şekilde mübadele edilen ihtiyaç mallarında gerçekleştiğini söylemek mümkündür.

Diğer taraftan Müslüman toplumda pratiği bulunan bir işlem hakkında, faiz dışı yorum imkanı bulunduğu sürece faiz değerlendirilmesine gidilmemelidir.

3. İslam’ın iktisadî hayata dair getirdiği en önemli düzenleme niteliğindeki faiz konusu tahlil edilirken, faiz hassasiyetinin aşınmasına, faizin alternatifinin bulunmadığı anlayışına, bir takım dolambaçlı yollarla faize dayalı finansman ve bankacılık işlemlerinin meşrulaştırılması algısına yol açabilecek ifade ve söylemlerden uzak durulmalıdır. Bu çerçevede faizsiz finansman ihtiyacının karşılanması için geliştirilen önerilerin/uygulamaların, hukukî çerçevesi belirlenmiş reel işlemler şeklinde olması vazgeçilmez ölçüt olmalıdır.

__________________________________________________________

21-22 Nisan 2018 tarihleri arasında Bursa’da Kurav’ın düzenlediği Uluslararası Faiz Çalıştayı’nda idik.  Çalıştay, faizi; tarihi, hukuki, iktisadi ve dini açıdan hemen hemen bütün yönleriyle ele alacak şekilde oldukça kapsamlı olarak hazırlanmıştı. Bu açıdan tam bir ilim ziyafetiydi diyebilirim.  Diğer yandan konunun, faizin en çok tezahür ettiği alanlardan ikisi olan bankacılık ve merkez bankacılığı açısından da değerlendirilmesi çok yerindeydi. Faize alternatif olan katılım bankacılığı işlemlerine ayrı bir oturum tahsis edilmesi ise meseleye başka bir derinlik kazandırdı.

Şimdiye kadarki toplantılarda pek görmediğimiz bir şey de, konu ehli kitapta faiz meselesi olunca, tebliğci olarak yahudi ve hıristiyan dini temsilcilerin çağrılmasıydı.  Bu sayede birinci elden bilgi edinme imkanı da sağlanmış oldu. Görebildiğim diğer bir güzellik, duayen hocalarımızın da, bazılarının açılış konuşmacısı, bazılarının genel değerlendirmeci, bazılarının da müzakereci olarak toplantıda hazır bulunup katkı vermeleri idi ki böylece akademisyenler arası bilgi ve tecrübe aktarımı da önemli ölçüde sağlanmış oldu. Şöyle olsaydı daha iyi olabilirdi diyebileceğim tek şey, vakit biraz daha fazla olsaydı da, konuşmak isteyen herkes meramını rahatça ifade edebilseydi.

Organizasyon ve hizmet olarak da çok güzel ve bütün detaylar düşünülerek hazırlanmış bu programdan dolayı, Kurav’a, başkanı, Yunus Vehvi Yavuz hocamıza, bu programı tertipleyen Recep Cici hocamız ve ekibine çok teşekkür ediyoruz.

Doç.Dr. Abdullah DURMUŞ
Istanbul Univesity, Department of
Islamic Economics and Finance & Islamic Law

__________________________________________________________

Düzenlemiş olduğunuz ve son derece başarılı geçtiğine inandığım çalıştay için size ve çalışma ekibinize teşekkür etmek isterim. Ellerinize sağlık. Son derece önemli bir hizmet olduğunu, özellikle değişik disiplinlerden insanların bir arada bulunmasını sağlamanızın son derece önemli olduğunu düşünüyorum. Nazik misafirperverliğiniz için yeniden teşekkür ederim. Allah’a emanet olun…Kolaylıklar…

Prof.Dr. A. Mesud KÜÇÜKKALAY
Eskişehir Osmangazi Üniversitesi
İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi